Şahabettin Kalfa
-
kalfa43@mynet.com
10.08.2024
-
335 defa okundu..
Çanakkale'de 10 Ağustoslar.....
*Şahabettin Kalfa
Değerli dostlara, “Memleket” okurlarına…
Çanakkale’de 10 Ağustoslar’ın tarihsel tesadüfleri dikkatimizi çeker; bize de bu tesadüfleri not etmek düştü…
10 Ağustos 1912 Marmara Havzası Depremi;
Deprem; 28 Temmuz 1332 Rumi, Miladi takvime göre 10 Ağustos 1912 gecesi Gelibolu’da şiddetli bir sarsıntı ile başlamış, saat 7.30’da hafifçe ve 11 Ağustos günü saat 3.55’te şiddetli bir şekilde etkisini göstermiştir.* Kale-i Sultaniye Mutasarrıfı Rüşdü’nün ifadesine göre, 10 Ağustos Cuma günü gecesi saat 3.15’te olmuş, cami minareleri ile kâgir binaların bir kısmını ve Hükümet Konağı’nı tahrip etmiştir.* Doktor Yüzbaşı Sadi’ye göre ise deprem, gece saat 3’te olmuştur. Yazar, deprem esnasında halkın kendini sokağa attığını, evlerin yıkıldığını, minare ve kilise kulelerinin devrildiğini ve insanların bu enkaz altında kaldığını belirtmektedir.**
Depremde Gelibolu ve civarında 33, Kale-i Sultaniye’de 3 ölüm hadisesi de ele alındığında deprem sahası içerisinde toplam 1.115 kişinin hayatını yitirmiş olduğu anlaşılmaktadır. Deprem sonrası ortaya çıkan bir diğer sosyal gerçek ise göç olayıdır. 1912 Mürefte ve Şarköy depremini
takip eden günlerde halkın bir kısmı Gelibolu’ya, Kale-i Sultaniye’ye, İstanbul veya civar bölgelere taşınmış ve birkaç gün içerisinde depremden etkilenen Mürefte ve Şarköy’de halkın yarısı dağılmıştı. Deprem sahasında kalan halkın barınma problemlerini halletme yönünde Maydoslu (Eceabat) usta mimarlar Gelibolu depremzedelerinin iskânı için gönderilmiştir.
*Bakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Dahiliye Mütenevvia (DH.MTV)16-2/13(29.07.1332 tarihli Edirne Valisi Halil’in Dahiliye Nezareti’ne gönderdiği telgraf
**BOA, DH.MTV.16-2/3 (1330 Ş.25)
***Doktor Yüzbaşı M. Sadi, Marmara Havzasının 26-27 Temmuz 1328 Hareket-i Arzı,15 Eylül 1328. s.16
10 Ağustos 1914 Kurmay Albay Cevat’ın (Çobanlı)Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığında Göreve Başlaması, 1914 Haziran’ında, Avrupa’da siyasi gerginliğin gittikçe artmakta olduğu günlerde Çanakkale Boğazı’nın Nara mevkiinde, Bahriye Nezaretine bağlı bir mayın müfrezesi ile Selânik ve İntibah mayın gemileri, Giresun mayın depo gemisi ve birkaç mayın motorbotu bulunmaktaydı. 31 Temmuz 1914’te boğazlara kısmi seferberlik emri verildi. 4 Ağustos’ta Başkomutanlık Vekâleti’nden gelen bir emirle Alman ve Avusturya harp gemilerinin Boğazdan girmelerine izin verilmesi ve bildirilmesi emrediliyordu. Bugün başkomutanlıktan gelen bir emirde, Göben ve Breslav Alman harp gemilerinin Çanakkale’ye geldiklerinde içeri girmelerine izin verilmesi bildiriliyordu.Bu tarihte, Boğaz dışında bir çok ticaret gemisi birikmiş bulunmaktaydı. Başkomutanlık bu gemilerin şimdiye kadar bekletilmiş olmalarını eleştiriyordu.Bu yüzden Müstahkem Mevki Komutanı Emin Paşa görevinden alınarak yerine 9. Tümen Komutanı Kurmay Albay Cevat (Çobanlı) atandı. 10 Ağustos’ta Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı olarak görevine başladı.
Alman Göben ve Breslav gemilerinin Çanakkale Boğazından içeri girişi;
10 Ağustos saat 17.00’de, Almanların Akdeniz tümenini teşkil eden Göben Muharebe kruvazörü ile Breslav hafif kruvazörü, İngilizlerin takibinden kurtularak Boğaz önüne geldiler ve Kütahya Torpidobotunun kılavuzluğuyla içeri alınarak mevcut iki mayın hattının Rumeli tarafındaki geçitlerinden geçtikten sonra saat 19.30’da Nara’da demirlediler. (Böylece ikinci Troya atı, şekil değiştirerek Boğaz’dan içeri alınmış oldu. Kişisel yorum) Başkomutanlık, bu iki geminin Karabiga’da kömür almakla meşgul olmasını ve emir beklemesini bildirdi. 11 Ağustos’ta Göben İstanbul’a hareket etti ve Breslav’ı Çanakkale’de bıraktı. Bu iki geminin donatımını yüklü olarak taşıyan General vapuru ayni gün Boğaz’dan girdi. Bu gemi harp boyunca Haliç’te kalarak, Amiral Suşon’un karargâhı olarak kullanılacaktır.
10 Ağustos 1915 I. Anafartalar Zaferi;
25 Nisan 1915'te Arıburnu'na çıkan düşman kuvvetlerini, Mustafa Kemal'in komuta ettiği 19. Tümen Conkbayırı'nda durdurdu. İngilizler 6-7 Ağustos 1915'te Arıburnu'nda tekrar taarruza geçti. Liman Von Sanders’le Mustafa kemal arasında geçen konuşmadan sonra, 8 - 9 Ağustos 1915 Mustafa Kemal'in Anafartalar Grubu Komutanlığı''na atanan Mustafa Kemal 9-10 Ağustos'ta Anafartalar Zaferini kazandı.Bu zafer, Mustafa Kemal’in adını dünyaya haykırmasıdır! Mustafa Kemal, bu başarı üzerine albaylığa yükseldi. Düşman başkomutanı Hamilton ise; bugünün akşamında (10 Ağustos 1915) hatıra defterine şunları yazdı: “Türkler pekiyi biliyorlardı ki, Conkbayırı mevziimizde hızla bizim hakkımızdan gelmeselerdi kendilerinin işi bitik olacaktı. Bunu bilerek hareket ettiler ve kazandılar. Önemi yok! Ümitsiz olmam!”
10 Ağustos 1920 Sevr Antlaşması,
10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşması'nı imzalayarak aralarında Osmanlı İmparatorluğu'nu paylaşan galip devletler, 40. madde gereğince; “Boğazları bir komisyon yönetecek, bu komisyona ilerde Türkiye’de katılabilecek, Bu komisyonun kendine özgü bayrağı, teşkilatı, bütçesi olacak, vergi kesebilecek, bu teşkilatı yabancı bir komutan yönetecek, Boğazlardan geçiş, fener, kılavuzluk hizmetleri bu komisyonun ödevleri arasında bulunacak, Çanakkale sancağı askersiz bölge olacak, asker bulundurma hakkı İtilaf devletlerine ait olacak. Boğazlar harp zamanında bile bütün devletlerin gemilerine açık bulundurulacak. Kapitülasyonlardan bütün devletler yararlanabilecekti.” Bu işgale karşılık, Anadolu’nun her tarafında ve Çanakkale’de yöresel direniş hareketleri başlatıldı.
10 Ağustos 1963 Çanakkale Troya Festivali’nin başlatılması,
1963 tarihinde Çanakkale Ticaret Odası Başkanı olan Sayın İzzet Melih Dilmaç’ın; 27 Mayıs sonrası Valilik ve Belediye Başkanlığı görevini birlikte yürüten Sayın Hakkı Nevzat Baykal’a götürdüğü Festival yapma önerisi ile başlayan süreçte; Çanakkale’nin bir tarih ve kültür şehri olduğu, turizmin geliştirilmesi için mutlaka bir festivalle sesinin duyurulmasını dile getirir. Bir komite oluşturulur. Bu komiteye Avukat Çahit Altan, halktan Terzi Jak Molinas katılır. O dönemde Belediye Başkan Vekili Sayın İsmet Beykal’a gidilip görüşülür. Halk bahçesi etrafı çevrilir, Troya atı, Resim öğretmeni Şadiye Erdölen tarafından tasarlanır, boya işleri Jakson kardeşlerden Ressam Necmi Yorulmaz tarafından Hükümetin yanındaki yere giriş kapısı olarak yapılır. Kentte yaratılan sinerjiye, Gençlik Tiyatrosunun bütün elemanları, yetkililer ve halk katılır. Özel İdare bütçesinden 5.000 lira tahsis edilir; tüccar, esnaf ve Belediye’de maddi katkı sağlar. Birinci Anafartalar Zaferi’nin kazanıldığı tarih olan 10 Ağustos 1963 tarihi festival başlama tarihi kabul edilir. Bu yıl ki 12 – 16 Ağustos 2013 tarihleri arasında düzenlenen Uluslararası Troia Festivali, “Barış Kültürümüz Olsun” sloganına bu yıl “Şansımı seviyorum, çünkü; barışın kentinde yaşıyorum” sloganını da ekleyerek festivalin 50. senesini kutluyor.
10 Ağustoslar’ın Çanakkale’mize hayırlar getirmesi dileğiyle…13.08.2013
*Çanakkale Yerel (Kent) Tarih Araştırmacısı.